Dolar 2 TL’ye dayandı, borsa 11 ayın dibinde, faizler çift haneye ulaştı. Türkiye başta olmak üzere gelişmekte olan ülkelerde kıyamet kopuyor.
Peki tüm bunlar niçin yaşanıyor, ABD Merkez Bankası neden bu kadar etkiliyor? Fed’in piyasaları daha da sarsması beklenen eylüldeki kritik toplantısı öncesinde hangi veri ne anlama geliyor, işte şifreler... Hürriyet Gazetesi'nden Oktay Özdabakoğlu'nu haberine göre, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu gelişmekte olan ülkelerin piyasalarında hafta başında beri adeta bir deprem yaşanıyor. Borsalar düşüyor, faiz yükseliyor, yerel para birimleri hızla değer kaybediyor. Bu durumdan en fazla etkilenen ülkelerin başında da Türkiye yer alıyor. Dolar 2 TL’ye dayanırken, borsa 11 ayın en düşük seviyesine geriledi. Mayıs ortasında yüzde 4,6 olan faiz oranları ise tekrar çift haneye dayandı. Peki tüm bunlar niçin yaşanıyor? Malum, ABD Merkez Bankası ekonomiyi toparlamak için son yıllarda bugüne kadar görülmemiş adımlar attı. Bu adımların en önemlisi ise her ay 85 milyar dolarlık tahvil alımı oldu. İşte kıyamet de burada kopuyor.
HER VERİ BİR ADIM
Fed’in tahvil alımlarını hızını azaltacak olması gelişmekte olan ülkelere para girişini frenliyor. Fed’in 15-17 Eylül’deki toplantıda tahvil alımlarını ne kadar azaltacağının kesinleşmesi bekleniyor. Piyasalar da açıklanan verilerden bir ipucu yakalamaya çalıyor. Açıklanan her veri Fed’in hangi adımı atacağının bir sinyali olarak görülüyor. Fed daha önce, işsizlik oranı yüzde 6,5’a gerileyene, enflasyon da kontrol altına alınana kadar desteğin süreciğini ve faizlerin sıfıra yakın seviyede tutulacağını açıklamıştı. Eylüldeki kritik toplantı öncesinde hangi verinin ne anlama geliyor,
işte şifreler...
İŞSİZLİK
İşsizlik oranı, 2008 yılından bu yana en düşük seviyesine inerek temmuzda yüzde 7,4’e düştü. İşsizliğin FED’in hedeflediği yüzde 6,5 seviyesine yaklaşması, tahvil alımlarının azaltılacağının ilk işareti. İşsizliğin beklentinin altında kalması durumunda, tahvil alım miktarı beklentinin üstünde azaltılabilir.
TARIM DIŞI İSTİHDAM
Reel ekonominin gidişatı hakkındaki en önemli gösterge. Temmuzda 162 bin ile beklentilerin altında artış oldu. Verinin beklentinin altında olması, FED’in piyasalara desteğini fazla azaltmaması anlamına geliyor. Beklentilerin üstündeki artış ise FED’in frene daha fazla basmasına işaret ediyor.
PMI
Satın alma yöneticileri endeksi (PMI), ekonomik faaliyet hakkında en önemli ipucunu verir. Endeksin düşmesi, toparlanmanın ve ekonomik aktivitenin yavaşladığı anlamına geliyor. Son açıklanan veri yükselmesine rağmen beklentinin altında. Bu, FED’in karar alırken dikkat edeceği en önemli kriterlerden biri olacak.
İŞSİZLİK MAAŞI BAŞVURULARI
17 Ağustos’ta sona eren haftada 336 bine yükseldi ve beklentilerin üzerinde açıklandı. Haftalık başvurularda artış gözlense de 4 haftalık ortalama 330.500 kişi ile Kasım 2007’den bu yana en düşük seviyede. Olumlu gelen 4 haftalık ortalama, ABD’de işgücü piyasasının ve ülke ekonomisinin düzelme yolunda olduğu algısını güçlendirdi.
YENİ KONUT İNŞAATLARI
Temmuz’da 896 bin adete yükselmesine rağmen beklentilerin altında gerçekleşti. İnşaat ruhsatları da 943 bin adetle beklentilerin altında kaldı. Yeni konut inşaatlarının beklentinin altında kalması ekonomide istenilen toparlanmanın olmadığının da işareti. Dolayısıyla FED’in tahvil alımlarını azaltırken, ölçülü davranmasında etkili olabilir.
VERİMLİLİK-İSTİHDAM MALİYETİ
Tarım dışı verimlilik ikinci çeyrekte yüzde 0,9 ile beklentilerin üzerinde artış kaydetti. Enflasyonun ve kâr baskılarının bir göstergesi olan ve FED’in yakından takip ettiği birim işgücü maliyeti ise yüzde 1,4 ile yine beklentilerin üzerinde arttı. Söz konusu veriler enflasyonu etkilediği için FED’in önem taşıyor.
PHILADELPHIA FED ENDEKSİ
Ağustosta 9.3’e gerileyerek beklentilerin altında değer aldı. Ayın açıklanan ilk üretim faaliyeti verilerinden olan Philadelphia FED Endeksi’nin artı bir değer alması Doğu Pennsylvania, Güney New Jersey ve Delaware’den oluşan bölgede üretimin arttığı anlamına geliyor. Üretim artması ekonomide toparlanma anlamı taşıyor.
TÜFE-ÇEKİRDEK ENFLASYON
Tüketici fiyatları endeksi ile enerji ve gıda fiyatındaki değişimi içermeyen çekirdek endeks temmuzda yüzde 0.2 ile beklentiler düzeyinde arttı. Verinin beklentiye paralel olması, enflasyonun kontrol altına alınmaya başladığının işareti. Bu durum FED’in tahvil alımlarını azaltarken, miktarı belirleme kararında etkili olacak.
NY FED İMALAT ENDEKSİ
New York eyaletindeki üretim büyümesi verisi ağustosta 8,24’e gerileyerek beklentilerin altında çıktı. Ekonomistler endeksin 10’a yükselmesini öngörüyordu. New York eyaletinde üretimin beklentinin altında artması, FED’in karar alırken dikkate alacağı bir veri olacak. Tahvil alımlarının sınırlı azaltımında rol oynayabilir.
İKİNCİ EL KONUT SATIŞLARI
2008 krizinin konut balonuyla başlamış olması 5 yıldır bu verinin önemini yükseltti. İkinci el konut satışları temmuzda yıllık bazda 5.39 milyon adet ile beklentilerin üzerinde açıklandı. Verideki yükseliş hem krizin atlatıldığının hem de ekonomide canlanmanın işareti olarak yorumlanıyor.
60 milyarlık ‘karnaval’
KURDAKİ yangını söndürmeyi amaçlayan Brezilya merkez bankası ise, piyasalara güçlü bir müdahale programı açıkladı. Buna göre banka, dolar karşısında beş yılın en düşük seviyesine yaklaşan para birimi reali güçlendirmek amacıyla yıl sonuna kadar sürecek 60 milyar dolarlık dövize müdahale programı uygulayacak. Merkez bankası tarafından yapılan açıklamada Pazartesi, Salı, Çarşamba ve Perşembe günleri günlük 500 milyon dolarlık döviz swap ihaleleri, Cuma günleri ise spot piyasada 1 milyar dolarlık repo ihalesi açılacağı belirtildi. Her iki ihale de dolar yükümlülükleri bulunan şirket ve bireylerin korunmasını amaçlıyor. Program bugün itibariyle başlatılacak ve Aralık ayına kadar yürürlükte kalacak. Gerekli görüldüğü takdirde ise ek ihaleler açıklanabilecek. Sao Paulo’daki Gradual Investments’in baş ekonomisti Andre Perfeito, “Bu açıklama otoritelerin kurun daha fazla düşmesini engellemedeki kararlılığını gösteriyor” dedi.Brezilya hükümeti enflasyonu kontrol altında tutup realdeki kayıpları önlemeye çalışırken, aynı zamanda hızlı kredi büyümesine rağmen durgunluğun gözlendiği ekonomiyi canlandırmayı hedefliyor.
Bize de Brezilya gibi program lazım
BREZİLYA Merkez Bankası’nın açıkladığı 60 milyar dolarlık döviz müdahale programını değerlendiren Uğur Gürses, “Merkez’in elinde yeterince rezerv var. Brezilya’nın yaptığı doğru, piyasaya ‘Merak etmeyin Fed dolar vermeyi kesse bile gereken dövisi ben vereceğim” mesajı veriyor. Böylelikle dolar ihtiyacı olanlar gerektiğinde bulabileceğini gördüğü için de piyasada panik yaşanmıyor. Merkez de benzer bir programla piyasayı rahatlatabilir” dedi.
